Herosi

W przedostatnim wpisie na Lucivo zawędrowaliśmy do Czerwińska nad Wisłą. Na chwilę jeszcze tam dziś powracamy. Powodem tego jest kapitel kolumny, który się w omówionym kościele znajduje.

Zainspirowany obecną lekturą* postanowiłem odnaleźć podobne przedstawienia bohaterów walczących z dwoma smokami. Przyglądając się czerwińskiemu zabytkowi dostrzegłem jeden istotny fakt - 2 zdobione strony kapitelu nie są ze sobą identyczne**. Na pierwszym przedstawieniu bohater jest młody, na drugim zaś widzimy go już wyłysiałego z mocno zarośniętą twarzą. Czy na kolumnie są przedstawieni dwaj herosi - stary i młody, czy raczej powinniśmy uznać, że to jedna i ta sama osoba, zaś twórca rzeźby chciał przedstawić upływający czas? Jeżeli druga opcja, to w jakim celu? Niestety nie znam (nie podejrzewam, żeby istniały) innych elementów dekoracji czerwińskiego portalu, które pomogłyby mi rozszyfrować program płaskorzeźby. Na co jeszcze warto zwrócić uwagę - na pozycje w jakiej nasz pogromca bestii siedzi - młody bohater, choć porywa się na siły chaosu, to sam ma nogi jeszcze skrępowane smoczymi ogonami. Doświadczony smokobójca siedzi już okrakiem na grzbietach swoich przeciwników i sprawia wrażenie całkowicie panującego nad sytuacją.

W przypadku smokobójców, będących w mitach i legendach średniowiecza także prawodawcami i budowniczymi miast, z pewnością mądrość była cechą wskazaną.

Co ciekawe, analogie jakie udało mi się znaleźć przedstawiają bardzo podobną treść, a powstały w miejscach bardzo od Czerwińska dalekich: kapitel kolumny z kościoła Św. Michała w Pawii. Według prof. Tomasza Panfila przedstawia Herkulesa - jeszcze dziecko (świadczyć ma o tym brak brody) rozprawiającego się z potworami*.

Zdjęcie pochodzi ze strony: http://www.ronterpening.com/slides/pavia/capital_pavia.jpg

Poniżej płaskorzeźba z bramy Talisman w Bagdadzie. Zdjęcie zostało zrobione w 1907 lub 08 roku, zaledwie 10 lat później wycofująca się armia Imperium Osmańskiego zniszczyła zabytkową bramę miejską powstałą w takim kształcie jak widzimy na zdjęciu w 1221 roku. Sam detal nie jest już tak dokładnie wydatowany. Niemniej przedstawia scenę niemalże identyczną z powyższymi.

Źródło: Arch-Net Digital Library

Prof. Panfil pisze o tym, że przedstawienie takie było dość powszechne w średniowieczu, ale choć od smoków w romańskiej rzeźbie wręcz się roi, mi niestety udało się odnaleźć jedynie te okazy***. Jakby ktoś z czytających znał więcej analogii, to proszę o donos.

* Tomasz Panfil, Lingua Symbolica, o pochodzeniu i znaczeniach najstarszych symboli heraldycznych w Polsce, Lublin 2002 (recenzja ksiązki już niebawem, jak tylko skończę).

** Doskonale widać to także na pojedynczym zdjęciu ukazującym obie strony kapitelu, które udało mi się znaleźć w internecie.

*** Kapitel kolumny powstałej w XI lub XIIw., obecnie w krypcie katedry w Canterbury jest już jakąś hybrydą, gdyż postać walcząca ze smokami przypomina satyra lub znaną z normańskich kościołów postać tzw. Sheela Na Gig. Zdjęcie tu.