Ár var alda

W początkach świata, za czasów Ymira
Ni piasku, ni morza, ni chłodnych bałwanów,
Nie było ni ziemi i nie było niebios,
Ni traw nie było - lecz czeluść otchłani.

Wieszczba Völwy, tłum. A Załuska-Strömberg.

Dziś kolejna porcja wiadomości na temat Eddy, a dokładnie jej poetyckiej wersji. Oraz garść informacji o średniowiecznych islandzkich rękopisach zawierających pieśni starszej Eddy. Jest to zbiór utworów literackich występujących pierwotnie w kulturze Germanów północnych w tradycji przekazu ustnego. Najstarsze utwory pochodzą ze schyłku epoki wędrówek ludów i mają rodowód kontynentalny. Pojawiają się w nich wątki spotykane w takich utworach jak staroangielski poemat Beowulf, starogórnoniemiecka Pieśń o Hildebrandzie czy średniogórnoniemiecki utwór Niedola Nibelungów. Najmłodsze pieśni powstały w XII w. Pieśni Eddy poetyckiej dzielą się na dwie grupy. Pierwsza z nich zawiera pieśni mityczne o bogach, druga natomiast to zbiór utworów o bohaterach. Pieśni mityczne reprezentuje trzynaście utworów, do których włącza się zachowane w nowożytnych przekazach dodatkowe trzy. Ich treścią są wydarzenia ze świata bogów, o różnym zabarwieniu, od dramatycznej relacji ze stworzenia świata zawartej w poemacie Völuspá (Wieszczba Völwy), po sytuacje komiczne opisane w Þrymskviða (Pieśni o Thrymie). Pieśni heroiczne w liczbie piętnastu oraz dodatkowych dwóch, pochodzących z młodszych rękopisów opisują czyny legendarnych bohaterów, w których odbijają się postacie historyczne, takie jak król Ostrogotów Ermanryk czy wódz Hunów Attyla. Znaczenie słowa edda stale jest przedmiotem naukowej dyskusji. Cztery podstawowe tezy wskazują na znaczenie wyrazu w następujący sposób: 1) tytuł został urobiony od miejsca zamieszkania i nauki Snorriego Sturlusona, włości Oddi, 2) islandzki rzeczownik odr oznacza poezję, 3) jedna ze strof pieśni Rigsmál mówi o postaci prababki o imieniu Edda, 4) łaciński czasownik edo (tworzę) został zaadoptowany w języku islandzkim i przyjął formę edda.

Wyobrażenie Norn - prządek nici ludzkiego życia. Rzeźba przed skansenem archeologicznym w Ribe.

W odróżnieniu od twórczości skaldów poezja eddaiczna jest anonimowa. Bogactwo wątków świadczy o tym, że zapisana na pergaminach wersja Eddy poetyckiej jest zbiorem twórczości nie jednej, lecz wielu osób. Spotykane w dawniejszej literaturze przedmiotu określenie Edda Sæmunda wobec Eddy starszej jest wynikiem błędu rzeczowego. Zapisanie treści Eddy nowożytni kolekcjonerzy i badacze łączyli z osobą Sæmunda Sigfussona inn Froði (Mądrego), islandzkiego duchownego żyjącego w latach 1056-1133. Według tej błędnej interpretacji zbiór pieśni Eddy jego autorstwa miał posłużyć jako pierwowzór do stworzenia podręcznika dla skaldów nazwanego Eddą prozaiczną.

Zachowało się pięć średniowiecznych rękopisów z tekstem Eddy poetyckiej. Najstarszy egzemplarz nosi nazwę Codex Regius, w Zbiorach Arnamagneańskich oznaczony jest sygnaturą GKS 2365. Pochodzi z końca XIII w. Najmłodszym pergaminem jest składający się z 14 kart Codex AM 757. Powstał w XV w. Zawartość poszczególnych rękopisów jest zróżnicowana, waha się od zaledwie jednej do kilkunastu pieśni. W czasach nowożytnych odnotowuje się wzrost zainteresowania rodzimą literaturą na Islandii. Tworzono kopie rękopiśmienne (zwyczaj przepisywania tekstów utrzymywał się tam do XIX w.), które obecnie wchodzą w skład Zbiorów w Reykjaviku.

Loki - istota z pogranicza świata boskiego i demonicznego, tutaj z zaszytymi ustami, zgodnie z treścią jednego z mitów. Wyobrażenie na kamieniu do miecha kowalskiego. Eksponat znajduje się w muzeum

-->Moesgård w Århus.

Mam dla Szanownych Czytelników adres, pod którym znajdują się fotografie średniowiecznych rękopisów islandzkich, w tym tych, o których wspomniałam w dzisiejszym poście i we wpisie z 8 lipca. Oto on: Handritalisti.

Po informacje na temat historii literatury nordyckiej odsyłam na stronę Heimskringla.no