Krak i pamięć zbiorowa

Opuściliśmy miasto Kraków i ruszyliśmy do Krakuszowic. Sama nazwa zdradza, że nie jest to zwyczajna wieś. Z pomocą miejscowych lokalizujemy znany z map i literatury kopiec.

Legenda opowiada o synach Krakusa (dzierżących to samo imię co Ojciec), którzy po pokonaniu smoka zeswarzyli się i starszy zabity został przez młodszego. Kiedy prawda wyszła na jaw, młodszego Krakusa wygnano, starszemu usypano na pamiątkę obiekt naszych odwiedzin (to właśnie ten zlepek drzew prezentowany na dwóch poniższych fotografiach).

W pamięci zbiorowej wielkie kopce Małopolski identyfikowane są prawie zawsze jako mogiły, zarówno legendarnych przywódców (Gracchus, Wanda) jak ofiar najazdów tatarskich (kopiec Tatarski w Przemyślu).
Tymczasem najnowsze analizy* pozbawiają złudzeń - tzw. wielkie kopce okazują się albo naturalnymi formami terenowymi (Przemyśl, Sandomierz) albo nasypami pod budynkami wieżowymi (?) (Sólca, Krakuszowice), lub też nie pozwalają na ich chronologicznie powiązanie z Księciem pogańskim silnym bardzo. Są to obiekty zarówno starsze, wielofazowe, jak i młodsze (XII-XIIIw.), każdy z nich usytuowany w innym czasie i przestrzeni. Patrząc z punktu widzenia faktów historycznych są to obiekty heterogeniczne, których nie sposób łączyć z domniemanym państwem Wiślan.

Wyjątkiem jest najbardziej znany kopiec Krakusa. Jest to niewątpliwie usypany ludzką ręką obiekt, datowany szeroko w przedziale VII/VIII - Xw. na podstawie dwóch zabytków - okucia stylistycznie wiązanego z Awarami oraz monetą Bolesława II Pobożnego, z czego okucie znajdowało się w dolnych warstwach, natomiast moneta pod darnią. Przedział czasowy odpowiada zatem oczekiwaniom. Jeżeli założyć pochówek nakurhanowy to należy przyjąć tezę o pochówku Kraka za wiarygodną.

Podczas tegorocznych wakacji oraz licznych poprzedzających wojaży zwiedziliśmy kopce - Krakusa, Wandy, Salve Regina w Sandomierzu, Tatarski w Przemyślu oraz w Sólcy. Odszukać musimy jeszcze te kilka trudniejszych do zdobycia, w bliskich okolicach Sandomierza - Złotej, Święcicach czy Leszczykowie (swoją drogą bardzo ciekawa jest znaczna koncentracja w tym rejonie).

Powyżej Kopiec Krakusa, poniżej okucie awarskie znalezione podczas przedwojennych wykopalisk, do obejrzenia na wystawie w Muzeum Archeologicznym w Krakowie.

Kopiec Wandy w dawnej wsi Mogiła, obecnie Nowa Huta w Krakowie.

Sandomierz.

Przemyśl.

Sólca.

* Marek Florek, Issues concerning the existence and functions of the so-called great kurgans in Małopolska in early phases of the Early Middle Ages, [w:] Analecta Archaeologica Ressoviensia Tom 3, Rzeszów 2008