Szetlandzkie runy i kamienie runiczne

Naszą opowieścią wracamy do Szetlandów i ichniejszych wikingów. Pisaliśmy już o pochówkach, uzbrojeniu, teraz czas na runy. Pomimo intensywnej skandynawskiej kolonizacji, zabytków runicznych zachowała się garstka. Znacząco mniej niż na sąsiednich Orkadach (nie wspominając już o ewenemencie jakim jest Maes Howe). Poniżej przedstawiamy eksponaty, które odnaleźliśmy na wystawie w muzeum w Lerwick.

Zabytek z częściowo zachowaną inskrypcją runiczną ze wsi Papil na wyspie Burra. Oznaczony jako Br Sh4. Częściowo zachowany napis ...r : ra(i)s(t)(i) : s... ... tłumaczyć należy jako (...) wzniósł ten kamień.

Fragment kamienia z wyspy Noss. Według bazy Rundata, zabytek może pochodzić ze średniowiecza (nie wczesnego). Zindeksowany pod numerem Br Sh7. Z zachowanego ciągu znaków niewiele da się wywnioskować: ...-uko^ktu.

Br Sh5 to kolejny kamień (piaskowiec), z którego inskrypcji nie da się odczytać ze względu na fragmentaryczne zachowanie zabytku: ...-- (*) (h)(k)ku-....

Odnaleziony na Eshaness, na zachodnim mainlandzie. 

Najbardziej spektakularny z zabytków to kamień runiczny z Mail, w nauce znany jako Cunningsburgh III Br Sh 3. Wysoki na 1 m. Na zdjęciu replika, oryginał przechowywany jest w Muzeum w Edynburgu.

Jego niecałkiem zachowana inskrypcja

...(+)þi**...*(ft)ir+foþur·sin·þurbi(or)

mówi, iż został wystawiony

ku pamięci jego ojca Thorbjorna.

Datowany na podstawie analogii z wysp Iona i Manx na koniec X i początek XI wieku.

Z Rundata wiemy jeszcze o trzech innych runicznych inskrypcjach z Szetlandów - dwóch kamieniach z Cunningsburgh (Br Sh1 i Br Sh2, oba przechowywane w Muzeum w Edynburgu) oraz napisie na grobowcu na cmentarzysku w Eshaness.

Nie występują na Szetlandach, tak dobrze nam znane z duńskich wojaży "duże" kamienie runiczne.

Natomiast co warte jest odnotowania, część menhirów ustawionych przez ludność młodszej epoki kamienia została wtórnie zagospodarowana w narracji skandynawskiej. Dwa przykłady.

Pierwszy z kamieni ulokowany jest przy drodze pomiędzy zatoką Uyea a zamkiem Muness (uprzednio opisanym na lucivo). Według legendy oznacza on miejsce śmierci nieznanego z imienia syna króla Norwegii Haralda Pięknowłosego. W niewielkiej odległości od kamienia znajdować miał się jego pochówek, archeologicznie nie został on potwierdzony. 

Znany jako Uyea Breck Standing Stone albo Clivocast. 

Drugi z kamieni przez miejscowych zwany Murder Stone stoi przy szosie między Tingwall a Scalloway. Podanie mówi, iż został wzniesiony na miejscu zabójstwa Malise Sperra przez jego kuzyna, earla Orkadów, Henryka I Sinclair w roku 1389.

Zupełnie inna, chyba jeszcze ciekawsza historia to kamienie piktyjskie, których na Szetlandach znaleziono znaczące ilości. Być może kiedyś znajdziemy chwilę na lucivo na osobny wpis, na ten moment dwie fotografie - z Muzeum w Lerwick, oraz replika kamienia w nieistniejącej już wsi Cullingsbourgh.

Zainteresowanych Piktami, na ten czas, przekierowujemy na portal The Papar Project.