Megalityczne cmentarzysko kurhanowe w Sobocie k. Poznania

Neolit nie gości za często na Lucivo, dzisiaj uzasadniony wyjątek - odnalezienie i (pierwsze) badania megalitycznych grobowców kultury pucharów lejkowatych z lasu k. Soboty (pow. poznański) przeszły właściwie bez echa. Kilka wpisów na Facebooku  Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu, który prowadził badania, jeden news na stronie Poznańskiego Muzeum Archeologicznego oraz, na szczęście dla nas, artykuł w Sprawozdaniach Archeologicznych. Pisząc "na szczęście", mamy na myśli to, że jest właściwie jedynym przez nas znalezionym źródłem opisującym stanowisko. A to piewsze tego typu cmentarzysko w Wielkopolsce! Miejsce gdzie często wędrujemy z psami. Więc czujemy się zobowiązani napisać kilka słów. 

Kurhany zostały odkryte na LIDARze i zgłoszne przez Tomasza Wiktorzaka, niezależnego archeologa ze Stowarzyszenia Dolina Łupawskich Megalitów. W 2019 roku przeprowadzono badania nieinwazyjne (magnetometria oraz odwierty geologiczne), rok później kurhany doczekały się (raczej niewielkich) badań wykopaliskowych, których wyników jeszcze nie znamy.

Zlokalizowane są niedaleko ujścia Tyminicy do Samicy Kierskiej. Jest ich 5 sztuk, 132-145 m długości, 10-14 m szerokości (czoła), rozchodzą się wachlarzowato od ogonów w kierunku ich czoła. Do ich budowy wykorzystano m.in. torf z pobliskiego bagna, które być może dawniej było jeziorem. 

Wzniesiono je ~5,5 tysiąca lat temu. Długie mogiły, trapezowatego lub prostokątnego kształtu są znane z Kujaw (zwiedzaliśmy cmentarzyszka w Wietrzychowicach, Sarnowie i Gaju), Pomorza, Małopolski, Anglii, Zachodniej Francji, Niemiec czy Danii i należą do najstarszych konstrukcji sepulkralnych w Europie.

W latach 50-tych, na południe od stanowiska z kurhanami, podczas kopania torfu, natrafiono na dzban, żarno oraz szkielet sarny (odkryty rok później po przedmiotach pochodzenia ludzkiego). Z okolicy pochodzi także luźne znalezisko kamiennej siekiery z diabazu. Artefakty są przechowywane w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu. W wolnej chwili zweryfikujemy czy na stałej wystawie czy gdzieś w kartonach, na ten moment ich zdjęcia możecie znaleźć w przywoływanym artykule.

Znacznie lepiej niż na wykonanych zdjęciach, kurhany są widoczne są na Geoportalowej warstwie z LIDARem. Natomiast w terenie wszystkie pięc kurhanów jest dobrze widocznych. 

Gmina, WKZ oraz Lasy Państowe powinny jak najszybciej uporządkować teren, uczytelnić i delikatnie zrekonstruować zabytki a następnie przygotować ścieżkę edukacyjną. 

Źródła:
1. Żurkiewicz D., Niebieszczański J. and Bahyrycz C., The First Megalithic Long Barrows of the Funnel Beaker culture in Central Greater Poland in Sobota, [w] Sprawozdania Archeologiczne 72/1, 333-354.